Jens Vandebroek
Inleiding:
Het artikel gaat over dat Europese astronomen een planeet
hebben gevonden die niet rond een ster draait zoals de aarde. Deze planeet zwerft in haar eentje door de melkweg. De
wetenschappers hadden wel al een theorie over zogenaamde zwerfplaneten, maar ze
hadden nog geen bewijs. Deze zwerfplaneet kan het bewijs zijn op die theorie.
Honderd
miljoen jaar eenzaamheid
Europese astronomen ontdekken
vermoedelijke ‘zwerfplaneet’
Fantasietekening van de zwerfplaneet. Zo zou ze er kunnen uitzien als
iemand er een gigantische blauwe lamp op zou richten.
BRUSSEL - Europese astronomen denken dat ze een planeet hebben
waargenomen die niet rond een ster draait, maar in haar eentje door de melkweg
zwerft. Het is de beste waarneming tot dusver van zo’n kandidaat-zwerfplaneet.
Haar massa wordt op vier tot zeven keer die van Jupiter geschat.
Ooit hadden de auteurs van handboeken het gemakkelijk. Een planeet was
een groot hemellichaam dat rond een ster draaide, zoals de aarde rond de zon.
Maar toen bedachten astronomen dat een planeet wel eens van haar ster
kon worden weggeslingerd, door de zwaartekracht van ándere planeten. Zo’n uit
het nest gestoten planeet zou natuurlijk nog steeds een planeet zijn, maar dan
eentje die zelfstandig een weg door de ruimte zocht in plaats van veilig bij
een ster te blijven.
Lange tijd bleef het bestaan van dergelijke ‘zwerfplaneten’ theorie, al
vermoedden astronomen dat er wel eens heel erg veel van konden bestaan. Maar nu
denken Europese astronomen dat ze een uitstekende kandidaat hebben waargenomen.
Het hemellichaam, dat voorlopig weinig meer is dan een klein stipje op
een foto, kreeg van zijn trotse ontdekkers de naam CFBDSIR J214947.2-040308.9
mee, voor het gemak afgekort tot CFBDSIR2149.
De astronomen ontdekten de vermoedelijke zwerfplaneet met de
Canada-France-Hawaii Telescope in Hawaï, en ze bestudeerden ze vervolgens in
detail met de Europese Very Large Telescope op een bergtop in Chili. Het team,
onder leiding van de Franse astronoom Philippe Delorme, doet verslag van de
ontdekking in het vakblad Astronomy & Astrophysics .
CFBDSIR2149 bevindt zich op zo’n honderd lichtjaar van ons (een
lichtjaar is een kleine tienduizend miljard kilometer) en maakt waarschijnlijk
deel uit van een ‘familie’ van samen bewegende sterren, de AB Doradus-groep.
Het is het lidmaatschap van die groep dat de astronomen heeft toegelaten
veel meer over CFBDSIR2149 te weten te komen dan over andere al waargenomen
kandidaat-zwerfplaneten. En dat maakt van CFBDSIR2149 volgens zijn ontdekkers
de interessantste en de meest geloofwaardige kandidaat-zwerfplaneet tot dusver.
Bruine dwerg
Het is erg moeilijk om het verschil te zien tussen een eenzame
zwerfplaneet en een eenzaam klein en koel sterretje, een zogeheten bruine
dwerg. Beide zien eruit als kleine, zwakke lichtpuntjes aan de hemel die vooral
infrarode straling afgeven. Ze zijn niet heet genoeg om veel zichtbaar licht
uit te stralen. Doordat CFBDSIR2149 deel uitmaakt van de AB Doradus-groep weten
de astronomen dat het naar astronomische normen een jong object betreft.
De groep zelf is naar schatting tussen 50 en 120 miljoen jaar oud. Een
kleine ster van die leeftijd zou veel helderder stralen doordat ze nog heet zou
zijn van haar vorming. Dat geeft de onderzoekers vertrouwen dat het
waarschijnlijk om een planeet gaat.
De planeet is waarschijnlijk een ‘gasreus’, een grote planeet met een
omvangrijke atmosfeer, zoals Jupiter in ons eigen zonnestelsel. De astronomen
schatten haar massa op vier tot zeven keer die van Jupiter.
Hoewel de planeet zich niet in de nabijheid van een ster bevindt, is het
er toch warm: zo’n 430 graden Celsius. Die warmte is van de planeet zelf
afkomstig, niet van een ster.
De meeste andere kandidaat-zwerfplaneten die al zijn waargenomen, werden
ontdekt doordat ze toevallig kortstondig vóór een verderaf gelegen ster
schoven, gezien vanop aarde. Een dergelijk object kan veel minder in detail
bestudeerd worden dan een kandidaat-planeet die zelf op de foto staat, zoals
CFBDSIR2149. Daarnaast staat CFBDSIR2149 het dichtst bij de aarde van alle
kandidaat-zwerfplaneten.
Delorme benadrukt dat nog niet echt bewezen is dat het object een echte
zwerfplaneet is. Verder onderzoek zal uitsluitsel moeten brengen. Philippe
Delorme: ‘Als dit kleine object een planeet is die is weggeslingerd uit het
planetenstelsel waar ze geboren is, dan roept dat het beeld op van verweesde
planeten, ronddrijvend in de leegte van het heelal.’
