Wednesday, November 28, 2012

Honderd miljoen jaar eenzaamheid


Jens Vandebroek

Inleiding:
Het artikel gaat over dat Europese astronomen een planeet hebben gevonden die niet rond een ster draait zoals de aarde. Deze planeet  zwerft in haar eentje door de melkweg. De wetenschappers hadden wel al een theorie over zogenaamde zwerfplaneten, maar ze hadden nog geen bewijs. Deze zwerfplaneet kan het bewijs zijn op die theorie.

Honderd miljoen jaar eenzaamheid

Europese astronomen ontdekken vermoedelijke ‘zwerfplaneet’


Fantasietekening van de zwerfplaneet. Zo zou ze er kunnen uitzien als iemand er een gigantische blauwe lamp op zou richten.

BRUSSEL - Europese astronomen denken dat ze een planeet hebben waargenomen die niet rond een ster draait, maar in haar eentje door de melkweg zwerft. Het is de beste waarneming tot dusver van zo’n kandidaat-zwerfplaneet. Haar massa wordt op vier tot zeven keer die van Jupiter geschat.

Ooit hadden de auteurs van handboeken het gemakkelijk. Een planeet was een groot hemellichaam dat rond een ster draaide, zoals de aarde rond de zon.

Maar toen bedachten astronomen dat een planeet wel eens van haar ster kon worden weggeslingerd, door de zwaartekracht van ándere planeten. Zo’n uit het nest gestoten planeet zou natuurlijk nog steeds een planeet zijn, maar dan eentje die zelfstandig een weg door de ruimte zocht in plaats van veilig bij een ster te blijven.
Lange tijd bleef het bestaan van dergelijke ‘zwerfplaneten’ theorie, al vermoedden astronomen dat er wel eens heel erg veel van konden bestaan. Maar nu denken Europese astronomen dat ze een uitstekende kandidaat hebben waargenomen.

Het hemellichaam, dat voorlopig weinig meer is dan een klein stipje op een foto, kreeg van zijn trotse ontdekkers de naam CFBDSIR J214947.2-040308.9 mee, voor het gemak afgekort tot CFBDSIR2149.

De astronomen ontdekten de vermoedelijke zwerfplaneet met de Canada-France-Hawaii Telescope in Hawaï, en ze bestudeerden ze vervolgens in detail met de Europese Very Large Telescope op een bergtop in Chili. Het team, onder leiding van de Franse astronoom Philippe Delorme, doet verslag van de ontdekking in het vakblad Astronomy & Astrophysics .

CFBDSIR2149 bevindt zich op zo’n honderd lichtjaar van ons (een lichtjaar is een kleine tienduizend miljard kilometer) en maakt waarschijnlijk deel uit van een ‘familie’ van samen bewegende sterren, de AB Doradus-groep.

Het is het lidmaatschap van die groep dat de astronomen heeft toegelaten veel meer over CFBDSIR2149 te weten te komen dan over andere al waargenomen kandidaat-zwerfplaneten. En dat maakt van CFBDSIR2149 volgens zijn ontdekkers de interessantste en de meest geloofwaardige kandidaat-zwerfplaneet tot dusver.

Bruine dwerg

Het is erg moeilijk om het verschil te zien tussen een eenzame zwerfplaneet en een eenzaam klein en koel sterretje, een zogeheten bruine dwerg. Beide zien eruit als kleine, zwakke lichtpuntjes aan de hemel die vooral infrarode straling afgeven. Ze zijn niet heet genoeg om veel zichtbaar licht uit te stralen. Doordat CFBDSIR2149 deel uitmaakt van de AB Doradus-groep weten de astronomen dat het naar astronomische normen een jong object betreft.

De groep zelf is naar schatting tussen 50 en 120 miljoen jaar oud. Een kleine ster van die leeftijd zou veel helderder stralen doordat ze nog heet zou zijn van haar vorming. Dat geeft de onderzoekers vertrouwen dat het waarschijnlijk om een planeet gaat.

De planeet is waarschijnlijk een ‘gasreus’, een grote planeet met een omvangrijke atmosfeer, zoals Jupiter in ons eigen zonnestelsel. De astronomen schatten haar massa op vier tot zeven keer die van Jupiter.

Hoewel de planeet zich niet in de nabijheid van een ster bevindt, is het er toch warm: zo’n 430 graden Celsius. Die warmte is van de planeet zelf afkomstig, niet van een ster.

De meeste andere kandidaat-zwerfplaneten die al zijn waargenomen, werden ontdekt doordat ze toevallig kortstondig vóór een verderaf gelegen ster schoven, gezien vanop aarde. Een dergelijk object kan veel minder in detail bestudeerd worden dan een kandidaat-planeet die zelf op de foto staat, zoals CFBDSIR2149. Daarnaast staat CFBDSIR2149 het dichtst bij de aarde van alle kandidaat-zwerfplaneten.

Delorme benadrukt dat nog niet echt bewezen is dat het object een echte zwerfplaneet is. Verder onderzoek zal uitsluitsel moeten brengen. Philippe Delorme: ‘Als dit kleine object een planeet is die is weggeslingerd uit het planetenstelsel waar ze geboren is, dan roept dat het beeld op van verweesde planeten, ronddrijvend in de leegte van het heelal.’
 

No comments:

Post a Comment